Πέμπτη 31 Μαΐου 2012

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΜΑΙΟΥ 2012


ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΤΕΤΑΡΤΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2012
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

                                                 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
ΘΕΜΑ Α1
Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:
α. Φεντερασιόν
β. Πεδινοί
γ. Εθνικό Κόμμα (Κ. Μαυρομιχάλη).
                                                                                   Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Α2
Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση:
α. Στον ελληνικό χώρο το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας γνώρισε τις εντάσεις που παρατηρήθηκαν και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη.
β. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄ το 1915 προκάλεσε δύο φορές την παραίτηση της κυβέρνησης Βενιζέλου.
γ. Η αστική στέγαση των προσφύγων που κατέφυγαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922) συνάντησε περισσότερα εμπόδια από την αγροτική.
δ. Ο παλαίμαχος κρητικός πολιτικός Ι. Σφακιανάκης κάλεσε τον λαό σε καθολική συμπαράσταση προς τους επαναστάτες του Θερίσου (21 Μαρτίου 1905).
ε. Η πολιτική των νεοτουρκικών κυβερνήσεων έναντι των Ελλήνων βρισκόταν σε πλήρη συμφωνία με τις εξαγγελίες του προέδρου των ΗΠΑ Ουίλσον.
                                                                                  Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Β1
Ποιες ήταν οι πολιτικές εξελίξεις στο Κρητικό Ζήτημα μετά τη συμφωνία στις Μουρνιές (2 Νοεμβρίου 1905) και έως την ανάληψη της Ύπατης Αρμοστείας της Κρήτης από τον
Αλέξανδρο Ζαΐμη;
                                                                           Μονάδες 13
ΘΕΜΑ Β2
Ποια πλεονεκτήματα, που επέτρεπαν μια θετική οικονομική πορεία, εξασφάλισε η Ελλάδα στη διάρκεια του Μεσοπολέμου (1919-1939);
                                                                                        Μονάδες 12
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
ΘΕΜΑ Γ1
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται παρακάτω, να αναφερθείτε στο περιεχόμενο του Συντάγματος του 1844
σχετικά με:
α) τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών (μονάδες 4)
β) το δικαίωμα της ψηφοφορίας και την εκλογική
διαδικασία (μονάδες 9)
γ) την κατανομή των εξουσιών (μονάδες 12).
                                                                                                   Μονάδες 25
                                                 ΚΕΙΜΕΝΟ Α
κλογικς Νόμος καθιέρωνε τν κλογ τν βουλευτν μ πλειοψηφικ σύστημα δύο γύρων, πο θ διεξαγόταν μὲ ἄμεση, σχεδν καθολική, κα μυστικ ψηφοφορία. Δικαίωμα
ψήφου δινόταν στος πολίτες (ρρενες) λικίας 25 τν συμπληρωμένων, «χοντας προσέτι διοκτησίαν τιν ντς τς παρχίας, που χουσι τν πολιτικν διαμονήν των, ἢ ἐξασκοντας ν ατ ποιονδήποτε πάγγελμα, νεξάρτητον πιτήδευμα». ξαιρονταν «α) Ο διατελοντες πὸ ἀνάκρισιν π κακουργήματι, β) Ο προσκαίρως διπαντς στερηθέντες κατ συνέπειαν δικαστικς ποφάσεως το δικαιώματος το ψηφοφορεν, γ) Ο στερούμενοι τς ἐλευθέρας διαχειρίσεως τς περιουσίας των».
Ν. Διαμαντορος, στορία το λληνικο θνους,τ. ΙΓ΄: Νεώτερος λληνισμς π 1833 ς 1881, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 22000, σ.112.
                                             ΚΕΙΜΕΝΟ Β
Ο Βασιλιάς δεν ήταν μόνον ο ανώτατος άρχοντας, ο αρχηγός του κράτους αλλά και το ανώτατο και κυρίαρχο όργανο του κράτους, αποδεχόταν δηλαδή μόνον εκείνους τους περιορισμούς της εξουσίας του, που είχαν διατυπωθεί ρητώς στο Σύνταγμα. 
Η μοναρχική πηγή της εξουσίας προέκυπτε και από το ίδιο το συνταγματικό κείμενο, που αναγνώριζε το πρόσωπο του Βασιλιά ως ιερό και απαραβίαστο αλλά και από την πρόβλεψη ότι η δικαιοσύνη πηγάζει από το Βασιλιά και απονέμεται εν ονόματί του. Η μοναρχία ήταν όμως περιορισμένη μέσα στα όρια που έθετε η ίδια με το παραχωρημένο Σύνταγμα.
Το Σύνταγμα του 1844 εισήγαγε την αρχή της διάκρισης των εξουσιών. [...] Η νομοθετική πρωτοβουλία και το δικαίωμα της κυρώσεως των νόμων ανήκε στο Βασιλιά. Με το διορισμό των μελών της Γερουσίας και της διάλυσης, χωρίς περιορισμό, της Βουλής, ο Βασιλιάς συγκέντρωνε εκτεταμένες αρμοδιότητες.
Η. Μαυρομούστακου, Πολιτικοί Θεσμοί και Διοικητική Οργάνωση, στο: Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 4ο ς τόμος: Το Ελληνικό Κράτος, 1833-1871, Η Εθνική Εστία και ο Ελληνισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σ.43.
                                                              ΚΕΙΜΕΝΟ Γ
Περί συντάξεως της Πολιτείας
Άρθρον 15. Η νομοθετική εξουσία ενεργείται συνάμα υπό του Βασιλέως, της Βουλής και  της  Γερουσίας.
Άρθρον 20. Η εκτελεστική εξουσία ανήκει εις τον Βασιλέα, ενεργείται δε διά των παρ’ αυτού διοριζομένων υπευθύνων Υπουργών.
Άρθρον 21. Η δικαστική εξουσία ενεργείται διά των δικαστηρίων, αι δε δικαστικαί αποφάσεις εκτελούνται εν ονόματι του Βασιλέως.

Περί της Βουλής
Άρθρον 59. Η Βουλή σύγκειται εκ Βουλευτών, εκλεγομένων των εχόντων δικαίωμα προς τούτο πολιτών, κατά τον περί εκλογής Νόμον.
Α. Σβώλος, Τα Ελληνικά Συντάγματα, σσ. 153, 155, 161 (Στο: Αξιολόγηση των μαθητών στο μάθημα: «Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας», τεύχ. 1ο, Αθήνα:ΥΠ.Ε.Π.Θ.–Κ.Ε.Ε., 1999, σ. 197).

ΘΕΜΑ Δ1
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο και τον πίνακα που σας δίνονται παρακάτω, να εξηγήσετε για ποιους λόγους η ΕΑΠ, κατά την αποκατάσταση των προσφύγων, έδωσε το βάρος στη γεωργία και προτεραιότητα στην εγκατάσταση των
προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη.
                                                                                            Μονάδες 25
                                              ΚΕΙΜΕΝΟ
[...] Σε καμία χώρα δεν μπορούσε να αποκλειστεί η πιθανότητα εσωτερικών ταραχών. Οι πρόσφυγες διεκδικούσαν όλο και περισσότερα, ιδιαίτερα εκείνοι που ζούσαν στις
πόλεις και ήταν σε θέση να κάνουν την οργή τους αισθητή διαδηλώνοντας στους δρόμους. Η όλη προσπάθεια εγκατάστασης των προσφύγων στην Ελλάδα έχει πολλές φορές κατηγορηθεί για «προκατάληψη υπέρ των αγροτών» και για το γεγονός ότι σε μία επταετία εντατικής λειτουργίας [της ΕΑΠ] διατέθηκαν μόνο δύο εκατομμύρια στερλίνες για τα στεγαστικά προγράμματα των πόλεων, ενώ για τα προγράμματα της υπαίθρου διατέθηκαν 10,5 εκατομμύρια.
Είναι αλήθεια ότι υπήρχαν κοινωνικοί, πολιτικοί και στρατηγικοί λόγοι για την εγκατάσταση των προσφύγων κυρίως στα εδάφη της βόρειας Ελλάδας. Οι πόλεις και οι κωμοπόλεις ήταν ήδη υπερπλήρεις, ανθυγιεινές και κινδύνευαν να μετατραπούν σε εστίες πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής. Δεν υπήρχε απλός τρόπος να βρεθεί εργασία για τους πρόσφυγες των αστικών κέντρων χωρίς να δημιουργηθεί δυσφορία στον υπάρχοντα πληθυσμό. Οι αγροτικές περιοχές στο βορρά, αντίθετα, ήταν σχετικά έρημες ακόμα και πριν την έξοδο των μουσουλμάνων. Μετά την έξοδο, η κυβέρνηση συνειδητοποίησε τη στρατηγική ανάγκη να εποικίσει το συντομότερο αυτά τα εδάφη με αγρότες που [...] αποτελούσαν πολύτιμο προμαχώνα στις τυχόν βλέψεις των Σλάβων για την βόρεια Ελλάδα. Όσο πιο γρήγορα πήγαιναν να εγκατασταθούν στα εδάφη της ελληνικής Μακεδονίας τόσο το καλύτερο.
Br. Clark, Δυο φορές ξένος: Οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία, μετ. Β. Ποταμιάνου, Αθήνα: Ποταμός, 2007, σ. 243
                                                           ΠΙΝΑΚΑΣ
Κατανομή των προσφύγων κατά γεωγραφικό διαμέρισμα (1928)
 
ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ
ΑΡΙΘΜΟΣ
ΠΟΣΟΣΤΟ
Μακεδονία
Στερεά Ελλάδα
Δυτ. Θράκη
Νησιά Ανατ. Αιγαίου
Θεσσαλία
Κρήτη
Πελοπόννησος
Ήπειρος
Κυκλάδες
Ιόνια Νησιά
638253
306193
107607
56613
34659
33900
28362
8179
4782
3301
52.2%
25.1%
8.8%
4.6%
2.8%
2.8%
2.3%
0.7%
0.4%
0.3%
ΣΥΝΟΛΟ
1221849
100%
 
Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Γ΄ Τάξη Γενικού Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση), Αθήνα: ΟΕΔΒ, 2010, σ. 155.

Τρίτη 29 Μαΐου 2012

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΜΑΙΟΥ 2012



ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΜΑΙΟΥ 2012
Διδαγμένο κείμενο
Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β3, 1-2/Β6, 1-4)
Σημεῖον δὲ δεῖ ποιεῖσθαι τῶν ἕξεων τὴν ἐπιγινομένην ἡδονὴν ἢ λύπην τοῖς ἔργοις· ὁ μὲν γὰρ ἀπεχόμενος τῶν σωματικῶν ἡδονῶν καὶ αὐτῷ τούτῳ χαίρων σώφρων, ὁ δ’ ἀχθόμενος ἀκόλαστος, καί ὁ μὲν ὑπομένων τὰ δεινὰ καὶ χαίρων ἢ μὴ λυπούμενός γε ἀνδρεῖος, ὁ δὲ λυπούμενος δειλός. Περὶ ἡδονὰς γὰρ καὶ λύπας ἐστὶν ἡ ἠθικὴ ἀρετή· διὰ μὲν γὰρ τὴν ἡδονὴν τὰ φαῦλα πράττομεν, διὰ δὲ τὴν λύπην τῶν καλῶν ἀπεχόμεθα. Διὸ δεῖ ἦχθαί πως εὐθὺς ἐκ νέων, ὡς ὁ Πλάτων φησίν, ὥστε χαίρειν τε καὶ λυπεῖσθαι οἷς δεῖ· ἡ γὰρ ὀρθὴ παιδεία αὕτη ἐστίν.
Δεῖ δὲ μὴ μόνον οὕτως εἰπεῖν, ὅτι ἕξις, ἀλλὰ καὶ ποία τις. Ῥητέον οὖν ὅτι πᾶσα ἀρετή, οὗ ἂν ᾖ ἀρετή, αὐτό τε εὖ ἔχον ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ εὖ ἀποδίδωσιν, οἷον ἡ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ τόν τε ὀφθαλμὸν σπουδαῖον ποιεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ· τῇ γὰρ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετῇ εὖ ὁρῶμεν. Ὁμοίως ἡ τοῦ ἵππου ἀρετὴ ἵππον τε σπουδαῖον ποιεῖ καὶ ἀγαθὸν δραμεῖν καὶ ἐνεγκεῖν τὸν ἐπιβάτην καὶ μεῖναι τοὺς πολεμίους. Εἰ δὴ τοῦτ’ ἐπὶ πάντων οὕτως ἔχει, καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ἀρετὴ εἴη ἂν ἡ ἕξις ἀφ’ ἧς ἀγαθὸς ἄνθρωπος γίνεται καὶ ἀφ’ ἧς εὖ τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει. Πῶς δὲ τοῦτ’ ἔσται,... ὧδ’ ἔσται φανερόν, ἐὰν θεωρήσωμεν ποία τίς ἐστιν ἡ φύσις αὐτῆς.
Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος:
«Περὶ ἡδονὰς γὰρ ... τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει.»
Μονάδες 10  
B. Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Β1. Ποια είναι η σχέση ηθικής αρετής και ηδονής-λύπης και πώς την εξηγεί ο Αριστοτέλης στο κείμενο που σας δίνεται;
Μονάδες 15
Β2. Ἕξις, ἀρετή, ἔργον: α) να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων (μονάδες 9) και β) να εξηγήσετε τη μεταξύ τους σχέση με βάση το κείμενο που σας δίνεται (μονάδες 6).
Μονάδες 15
Β3. Ποια ήταν η σχέση του Αριστοτέλη με τους συναδέλφους του στην Ακαδημία και πώς αυτή εξηγείται;
Μονάδες 10
Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής:
σχεδόν, αχάριστος, ασήμαντος, ενδεής, πρόφαση, διαμονή, άρτιος, τελεσίδικος, δημαγωγός, καταδρομικό.
Μονάδες 10 
                      Αριστοτέλης θεσσαλονίκη
Γ. Αδίδακτο κείμενο
Θουκυδίδου Ἱστοριῶν VII, 61
Ἄνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυμμάχων, ὁ μὲν ἀγὼν ὁ μέλλων ὁμοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεμίοις· ἢν γὰρ κρατήσωμεν νῦν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν. ἀθυμεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων, οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλπίδα τοῦ φόβου ὁμοίαν ταῖς ξυμφοραῖς ἔχουσιν. ἀλλ’ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε, πολλῶν ἤδη πολέμων ἔμπειροι ὄντες, καὶ ὅσοι τῶν ξυμμάχων, ξυστρατευόμενοι αἰεί, μνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέμοις παραλόγων.
Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.
Μονάδες 20
Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
ἀγὼν : την αιτιατική πληθυντικού
ναυσίν : την κλητική ενικού
ὅπερ : τη δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος
πρώτοις : τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό
σφαλέντες : τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος
κρατήσωμεν : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή
ἐπιδεῖν : το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή
πάσχειν : το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα
ἔχουσιν : το α΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή
μνήσθητε : το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου.
Μονάδες 10
Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων:
στρατιῶται, τῳ, ἀθυμεῖν, τῶν ἀνθρώπων, ταῖς ξυμφοραῖς, τῶν παραλόγων (μονάδες 6).
Γ3β. «ἢν κρατήσωμεν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν»: να μεταφέρετε το παραπάνω χωρίο στον πλάγιο λόγο (και με τους δύο τρόπους) εξαρτώντας το από τη φράση «Ὁ Νικίας εἶπεν» (μονάδες 4).
Μονάδες 10

Παρασκευή 25 Μαΐου 2012

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2012


ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ
ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 25 ΜΑΪΟΥ 2012
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ
Κωνσταντῖνος Καβάφης
Μελαγχολία τοῦ Ἰάσωνος Κλεάνδρου
ποιητοῦ ἐν Κομμαγηνῇ· 595 μ.Χ.

Τό γήρασμα τοῦ σώματος καί τῆς μορφῆς μου
εἶναι πληγή ἀπό φρικτό μαχαῖρι.
Δέν ἔχω ἐγκαρτέρησι καμιά.
Εἰς σέ προστρέχω Τέχνη τῆς Ποιήσεως,
πού κάπως ξέρεις ἀπό φάρμακα·
νάρκης τοῦ ἄλγους δοκιμές, ἐν Φαντασίᾳ καί Λόγῳ.

Εἶναι πληγή ἀπό φρικτό μαχαῖρι. ⎯
Τά φάρμακά σου φέρε Τέχνη τῆς Ποιήσεως,
πού κάμνουνε ⎯ για λίγο ⎯ νά μή νοιώθεται ἡ πληγή.
(1921)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α1. Τρία από τα βασικά γνωρίσματα της ποίησης του Κ. Καβάφη είναι η πεζολογία, η ιδιότυπη γλώσσα και η χρήση συμβόλων. Για το κάθε ένα από τα παραπάνω γνωρίσματα να γράψετε ένα αντίστοιχο παράδειγμα από το ποίημα που σας δόθηκε.
                                        Μονάδες 15

Β1. Στο ποίημα, σύμφωνα με τον Στέφανο Διαλησμά, «έχουμε ένα δυσανάλογα μεγάλο τίτλο (με προσεκτικά τοποθετημένη στίξη, ώστε να προβάλλει τα μέρη από τα οποία απαρτίζεται) που υποστηρίζει και συμπληρώνει ποικιλοτρόπως το ποίημα».
Να τεκμηριώσετε την παραπάνω άποψη αιτιολογώντας τη συγκεκριμένη επιλογή του τίτλου από τον ποιητή.
                                        Μονάδες 20

Β2. Να επισημάνετε στο ποίημα τέσσερα διαφορετικά εκφραστικά μέσα (μονάδες 8) και να ερμηνεύσετε τη λειτουργία τους (μονάδες 12).
                                        Μονάδες 20

Γ1. Να σχολιάσετε τους παρακάτω στίχους σε ένα κείμενο 100-120 λέξεων:
Εἰς σέ προστρέχω Τέχνη τῆς Ποιήσεως,
πού κάπως ξέρεις ἀπό φάρμακα·
νάρκης τοῦ ἄλγους δοκιμές, ἐν Φαντασίᾳ καί Λόγῳ.
                                            Μονάδες 25

Δ1. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το ποίημα του Κ. Καβάφη Μελαγχολία τοῦ Ἰάσωνος Κλεάνδρου ποιητοῦ ἐν Κομμαγηνῇ· 595 μ.Χ. με το παρακάτω ποίημα του Τ. Λειβαδίτη Αυτοβιογραφία, εντοπίζοντας (μονάδες 5) και σχολιάζοντας (μονάδες 15) τρεις ομοιότητες και δύο διαφορές μεταξύ των δύο ποιημάτων.
                                          Μονάδες 20

Τάσος Λειβαδίτης
Αυτοβιογραφία
Ἄνθρωποι ποὺ δὲ γνώρισα ποτὲ μοῦ δώσαν τὸ αἷμα μου καὶ
τ’ ὄνομά μου,
στὴν ἡλικία μου χιονίζει, χιονίζει ἀδιάκοπα
μιὰ κίνηση πάντα σὰ νἄθελα νὰ προφυλαχτῶ ἀπὄνα
χτύπημα
δίψασα γιὰ ὅλη τὴ ζωή, κι ὅμως τὴν ἄφησα
γιὰ ν’ ἁρπαχτῶ ἀπ’ τὰ πελώρια ἀγκάθια τῆς αἰωνότητας,
ἡ σάρκα μου ἕνας ἐπίδεσμος γύρω ἀπ’ τὸ αὐριανό μου
τίποτα
κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ μὲ βοηθήσει στὸν πόνο μου
ἐκτὸς ἀπ’ τὸν ἴδιο μου τὸν πόνο ⎯ εἶμαι ἐδῶ, ἀνάμεσά σας,
κι ὁλομόναχος,
κ’ ἡ ποίηση σὰ μιὰ μεγάλη ἀλήθεια, ποὺ τὴν ἀνακαλύπτεις
ὕστερ’ ἀπὸ χρόνια,
ὅταν δὲν μπορεῖ να σοῦ χρησιμέψει πιὰ σὲ τίποτα.

Ἐπάγγελμά μου: τὸ ἀκατόρθωτο.

Τάσος Λειβαδίτης, Ποίηση, τ. 1, Αθήνα, Εκδόσεις Κέδρος,
2003, σ. 429.

Το δοκίμιο της Γλύκατζη -Αρβελέρ


  Επειδή πολλοί αναρωτηθήκαμε πως διασκευάστηκε το δοκίμιο της κυρίας Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ που ζητήθηκε από τους υποψήφιους να πυκνώσουν σε περίληψη -120 λέξεων παραθέτω ολόκληρο το κείμενο. Έχω "μαυρίσει" (bold) τις λέξεις και τις φράσεις που αφαιρέθηκαν και υπογράμμισα τη λέξη που μετακινήθηκε. Πιο συγκεκριμένα η φράση " στο βλέμμα της ιερατικής, μέσα στην πολύπτυχη φορεσιά της, κόρης.έγινε: " στο βλέμμα της κόρης  μέσα στην πολύπτυχη φορεσιά της, . 
Το κείμενο της Γλύκατζη Αρβελέρ που είναι παρμένο από το βιβλίο της "Πολιτισμός και Ελληνισμός-Προσεγγίσεις" των εκδ. Καστανιώτη, σελ. 14-16 δεν είναι χωρισμένο σε παραγράφους. Η παραγραφοποίηση έγινε από τους  φιλολόγους που το διασκεύασαν. 
Η φιδοζωσμένη αποτρόπαια Γοργόνα να βάλει το χέρι της!
                                                        Το βιβλίο στα χέρια φιλολόγου

                             Πανανθρώπινο μήνυμα τέχνης
ΚΑΘΕ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΕΧΕΙ ΤΑ ΟΡΙΑ και το στίγμα του στον ι­στορικό χώρο και χρόνο. Μέσα ωστόσο στην ιστορία του κό­σμου, μόνο το αρχαιοελληνικό αισθητικό επίτευγμα σημαδεύει την καταγωγή μιας τέχνης με πανανθρώπινο μήνυμα και με διαστάσεις παγκόσμιες, θα έλεγα σχεδόν εξωχρονικές. Πρώτη έκφραση της αποστασιοποίησης του ανθρώπου από την ανα­γκαιότητα της φύσης, χάρη στη μεταμόρφωση της ύλης σε πνεύ­μα, το ελληνικό πλαστικό κατόρθωμα δηλώνει την επίμονη και έλλογη προσπάθεια του καλλιτέχνη να δαμάσει το δυστράχηλο πάθος και τη μοίρα με τα έργα του νου και της καρδιάς, αυτά που φέρνουν τον άνθρωπο όλο και πιο κοντά στον Θεό, αυτά που τον οδηγούν δίπλα στο συνάνθρωπο.    Αποκρυστάλλωμα μιας ορ­θής και όρθιας σκέψης, το αρχαίο άγαλμα (μεμονωμένο ή ως αναπόσπαστο μέρος αρχιτεκτονικού συμπλέγματος) καθαγιάζει και αγλαΐζει τους χώρους της πόλης. Σήμα ανάτασης ψυχικής και ορόσημο πανάρχαιας μνήμης, θυμίζει στους πολίτες την αμέ­ριστη ευθύνη τους για τη συνοχή της κοινωνικής ομάδας και ορ­θώνεται εγγυητής της ιστορικής αλληλεγγύης του συνόλου. Δια­γράφει ο τεχνίτης τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενης και ισορ­ροπημένης πολιτείας, έτσι όπως την ονειρευόταν η νεογέννητη δημοκρατία, και έτσι όπως την ορίζει η πλατιά ειρηνευτική κί­νηση του θεϊκού βραχίονα στο αέτωμα του ολυμπιακού ναού. Κίνηση που αναδεικνύει τον Απόλλωνα ρυθμιστή στη διαμάχη του ανθρώπου με το ζώο, με τον μυθικό Κένταυρο, στην Ολυμπία, και οργανωτή της ζωής μέσα στο φως του λόγου. Το πέρασμα από το μύθο στο λόγο έγινε, χάρη στην τέχνη, άγαλμα, θέαμα και θεωρία. 'Ετσι μένουν τώρα στην υπηρεσία του ανθρώπου, υπο­ταγμένες, οι αμφίβιες υπάρξεις του ανθρωποζωικού αρχαίου μύ­θου: η φιδοζωσμένη αποτρόπαια Γοργόνα, ο αρπακτικά φιλή­δονος Κένταυρος, ο απροσπέλαστος Μινώταυρος, ο αιθέριος Πή­γασος, η ποιητική Χίμαιρα, η ελκυστική Σειρήνα, η αινιγματι­κή Σφίγγα, ως και αυτός ο θεϊκός και μουσικά σαρκαστικός Πά­νας. Το πέρασμα ακριβώς από το ζώο, την άγρια φύση και τους αγρούς, στο δομημένο άστυ και στην οργανωμένη πόλη, ας πούμε τη θεϊκή μετάβαση από την κυνηγέτιδα Αρτεμι στην πολιάδα Αθηνά, δηλώνει με κάθε της μορφή και σε κάθε της βήμα η αρ­χαία ελληνική τέχνη, πρώτη αυτή εγρήγορση του ανθρώπου στον κόσμο του ελεύθερου πνεύματος. Αυτό ίσως είναι το συνο­πτικό μέγιστο μάθημα του αρχαιοελληνικού βιώματος, των αν­θρώπων που πρώτοι σμίλευσαν στο ξύλο, στην πέτρα και στο μάρμαρο, τη μορφή της εσωτερικής ενατένισης, συνδυασμένη με την ιδεατή πληρότητα της φυσικής ομορφιάς. Μαρτυρεί για τα λεγόμενα μου το αινιγματώδες χαμόγελο του αρχαϊκού κούρου και η ανείπωτη έκπληξη στο βλέμμα της ιερατικής, μέσα στην πολύπτυχη φορεσιά της, κόρης. Ιδού η απαρχή της προσπάθειας για γνώση και για αυτογνωσία, ιδού το πρώτο ερωτηματικό, το για πάντα αναπάντητο, ιδού η αυγή του μυστηρίου που οδή­γησε τον άνθρωπο να γίνει πλάστης αθάνατου έργου, δημιουρ­γός δηλαδή θεών. Δάμασε η ελληνική τέχνη το ζώο πριν ανα­καλύψει τον τέλειο άνθρωπο. Το συντροφικό συναπάντημα του ανθρώπου με τους θεούς διδάσκει η αρχαία αισθητική, στην προ­σπάθεια της να αιχμαλωτίσει την τέλεια μορφή, την πάντα μετέωρη και πάντα τεταμένη προς μια ιδεατή πληρότητα, προς έ­να αέναο γίγνεσθαι. Να γιατί η αρχαία τέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή: είναι η τέχνη πυξίδα και σταθερός προσανατολισμός, αυτή που δεν γνώρισε αμηχανίες και αγνοεί τα αδιέξοδα, γι' αυτό και εμπνέει κάθε αναγέννηση, γι' αυτό και μένει η βάση κάθε πνευματικής παλιννόστησης προς το ουσιώδες, δηλαδή τη δημιουργία ελευθερίας.

Δευτέρα 21 Μαΐου 2012

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 2012


  ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ  Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ
ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β΄)
ΔΕΥΤΕΡΑ 21 ΜΑΪΟΥ 2012
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:  ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ
                                                     Πανανθρώπινο μήνυμα τέχνης
Κάθε πολιτισμός έχει τα όρια και το στίγμα του στον ιστορικό χώρο και χρόνο. Μέσα ωστόσο στην ιστορία του κόσμου, το αρχαιοελληνικό αισθητικό επίτευγμα σημαδεύει την καταγωγή μιας τέχνης με πανανθρώπινο μήνυμα και με διαστάσεις παγκόσμιες, θα έλεγα σχεδόν εξωχρονικές. Πρώτη έκφραση της αποστασιοποίησης του ανθρώπου από την αναγκαιότητα της φύσης, χάρη στη μεταμόρφωση της ύλης σε πνεύμα, το ελληνικό πλαστικό κατόρθωμα δηλώνει την επίμονη και έλλογη προσπάθεια του καλλιτέχνη να δαμάσει το πάθος και τη μοίρα με τα έργα του νου και της καρδιάς, αυτά που φέρνουν τον άνθρωπο όλο και πιο κοντά στο Θεό, αυτά που τον οδηγούν δίπλα στο συνάνθρωπο.
          Αποκρυστάλλωμα μιας ορθής και όρθιας σκέψης, το αρχαίο άγαλμα (μεμονωμένο ή ως αναπόσπαστο μέρος αρχιτεκτονικού συμπλέγματος) καθαγιάζει και αγλαΐζει1 τους χώρους της πόλης. Σήμα ανάτασης ψυχικής και ορόσημο πανάρχαιας μνήμης, θυμίζει στους πολίτες την αμέριστη ευθύνη τους για τη συνοχή της κοινωνικής ομάδας και ορθώνεται εγγυητής της ιστορικής αλληλεγγύης του συνόλου. Διαγράφει ο τεχνίτης τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενης και ισορροπημένης πολιτείας, έτσι όπως την ονειρευόταν η νεογέννητη δημοκρατία και έτσι όπως την ορίζει η πλατιά ειρηνευτική κίνηση του θεϊκού βραχίονα στο αέτωμα του ολυμπιακού ναού. Κίνηση που αναδεικνύει τον Απόλλωνα ρυθμιστή στη διαμάχη του ανθρώπου με το ζώο, με το μυθικό Κένταυρο, στην Ολυμπία, και οργανωτή της ζωής μέσα στο φως του λόγου. Το πέρασμα από το μύθο στο λόγο έγινε, χάρη στην τέχνη, άγαλμα, θέαμα και θεωρία. […]
      Το πέρασμα από το ζώο, την άγρια φύση και τους αγρούς, στο δομημένο άστυ και στην οργανωμένη πόλη, ας πούμε τη θεϊκή μετάβαση από την κυνηγέτιδα Άρτεμι στην πολιάδα Αθηνά, δηλώνει με κάθε της μορφή και σε κάθε της βήμα η αρχαία ελληνική τέχνη, πρώτη αυτή εγρήγορση του ανθρώπου στον κόσμο του ελεύθερου πνεύματος. Αυτό ίσως είναι το συνοπτικό μέγιστο μάθημα του αρχαιοελληνικού βιώματος, των ανθρώπων που πρώτοι σμίλευσαν στο ξύλο, στην πέτρα και στο μάρμαρο, τη μορφή της εσωτερικής ενατένισης, συνδυασμένη με την ιδεατή πληρότητα της φυσικής ομορφιάς. Μαρτυρεί για τα λεγόμενά μου το αινιγματώδες χαμόγελο του αρχαϊκού κούρου και η ανείπωτη έκπληξη στο βλέμμα της κόρης μέσα στην πολύπτυχη φορεσιά της.
Ιδού η απαρχή της προσπάθειας για γνώση και για αυτογνωσία, ιδού το πρώτο ερωτηματικό, το για πάντα αναπάντητο, ιδού η αυγή του μυστηρίου που οδήγησε τον άνθρωπο να γίνει πλάστης αθάνατου έργου, δημιουργός δηλαδή θεών. Δάμασε η ελληνική τέχνη το ζώο πριν ανακαλύψει τον τέλειο άνθρωπο. Το συντροφικό συναπάντημα του ανθρώπου με τους θεούς διδάσκει η αρχαία αισθητική, στην προσπάθειά της να αιχμαλωτίσει την τέλεια μορφή την πάντα μετέωρη και πάντα τεταμένη προς μια ιδεατή πληρότητα, προς ένα αέναο γίγνεσθαι. Να γιατί η αρχαία τέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή: είναι η τέχνη πυξίδα και σταθερός προσανατολισμός, αυτή που δεν γνώρισε αμηχανίες και αγνοεί τα αδιέξοδα, γι’ αυτό και εμπνέει κάθε αναγέννηση, γι’ αυτό και μένει η βάση κάθε πνευματικής παλιννόστησης προς το ουσιώδες, δηλαδή τη δημιουργία ελευθερίας.
   1 αγλαΐζω=λαμπρύνω
            Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ   Πολιτισμός και Ελληνισμός Προσεγγίσεις, Αθήνα 2007  (Διασκευή)

A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).
                                                                                         Μονάδες 25
Β1. Η αρχαία τέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή. Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της φράσης σε μία παράγραφο (70-90 λέξεις).
                                                                                          Μονάδες 10
Β2. α) Να βρείτε τους δύο τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με μία αναφορά για κάθε τρόπο (μονάδες 6).
β) Να εντοπίσετε στο κείμενο τέσσερις λέξεις ή φράσεις με μεταφορική σημασία (μονάδες 4).
                                                                                           Μονάδες 10
Β3. α) επίτευγμα, δαμάσει, μετάβαση, πληρότητα, ουσιώδες: Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις (μονάδες 5).
β) έλλογη, κοντά, συνοπτικό, φυσικής, αιχμαλωτίσει: Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις (μονάδες 5).
                                                                                           Μονάδες 10
Β4. Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης στις παρακάτω φράσεις και να τις μετατρέψετε στο αντίθετο είδος:
Διαγράφει ο τεχνίτης τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενης και ισορροπημένης πολιτείας (μονάδες 2).
Δάμασε η ελληνική τέχνη το ζώο πριν ανακαλύψει τον τέλειο άνθρωπο (μονάδες 3).
                                                                                                Μονάδες 5
Γ1. Σε ημερίδα του δήμου σου με θέμα «Τέχνη και Ζωή» συμμετέχεις ως εκπρόσωπος του σχολείου σου με εισήγηση 500-600 λέξεων. Στην εισήγηση αυτή αναφέρεσαι στην προσφορά της Τέχνης στους νέους σήμερα, καθώς και στους τρόπους με τους οποίους μπορεί το σχολείο να συμβάλλει στην ουσιαστική επαφή τους με αυτήν.
                                                                                                  Μονάδες 40 
 ---------------------------------------------------------------------------------------------
Εύκολα όλα τα ζητούμενα, με εξαίρεση την περίληψη  όπου παρουσιάζονται σημαντικές δυσκολίες. Η επιλογή του συγκεκριμένου κειμένου όχι ιδιαίτερα επιτυχημένη. Έχει τα προβλήματα ενός στοχαστικού δοκιμίου. Καλή συνέχεια.


Κυριακή 20 Μαΐου 2012

Παίδες εν καμίνω... Της ΕΛΕΝΑΣ ΑΚΡΙΤΑ

Αρχίζουμε αύριο μαθητές, γονείς, καθηγητές, ομοιοπαθείς εμπλεκόμενοι στις Πανελλαδικές, Πανελλήνιες, Απολυτηριακές, Προαγωγικές  εξετάσεις. Τι να ευχηθούμε; Να πάνε όλα καλά. 
Ένα ωραίο χρονογράφημα από την εφημερίδα "Τα Νέα" της Έλενας Ακρίτα γραμμένο πριν δυο χρόνια μας εκφράζει και δε χάνει την φρεσκάδα και την επικαιρότητά του. Καλή δύναμη, παιδιά. Ας το απολαύσουμε:

Παίδες εν καμίνω...  Της ΕΛΕΝΑΣ ΑΚΡΙΤΑ

ΤΩΡΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ, αυτολογοκρίνομαι συνέχεια. Λίγο ακόμα και θα κυκλοφορώ με μια βραστή πατάτα στο στόμα για να μην το ανοίξω το ρημάδι. Για να μην την ξεστομίσω τη μαλακία. Καταπίνω αμάσητες τόσες ερωτήσεις που θα πάθω διάτρηση στομάχου. Διάβασες; Μελέτησες; Εκανες επανάληψη; Χρειάζεσαι καμιά βοήθεια; Πώς έγραψες; Πέσανε τα SΟS; Τι έπεσε; Τι δεν έπεσε;

Πού έπεσε; Σε ποιον έπεσε και ποιον πήραν τα σκάγια;

Οι άλλοι πώς έγραψαν; Δηλαδή πόσο υπολογίζεις; Στο περίπου, βρε αγόρι μου; Χοντρικά δεν έχεις μια εικόνα;

Πώς θα πας στο εξεταστικό κέντρο (αφού δεν θέλεις να σε πάω εγώ);

Πώς θα φύγεις από το εξεταστικό κέντρο (αφού δεν θέλεις να σε πάρω εγώ); Το κινητό το φόρτισες (ή θα μου πεις μες στα μαύρα μεσάνυχτα ότι έχασες τον φορτιστή); Θα θυμηθείς να το έχεις κλειστό μέσα στην αίθουσα;

Θα το ανοίξεις αμέσως- ΑΜΕΣΩΣ!!!- μετά;

Μόλις- ΜΟΛΙΣ!!!- τελειώσεις θα με πάρεις τηλέφωνο να μη βράζω στο ζουμί μου;

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΙΛΟ πήρες μαζί σου; Μολύβια έχεις; Γόμα έχεις; Ο διαβήτης έχει μύτη- κατά προτίμηση γαλλική; Χρήματα πόσα να σου δώσω; Θα πάρεις κι ένα μπουκαλάκι νερό; Πήρες την εξεταστική σου ταυτότητα; Πήρες την αστυνομική σου ταυτότητα; Πού θα τα βάλεις; Από την κωλότσεπη του τζιν δεν θα πέσουν; Γιατί δεν βάζεις το άλλο το παντελόνι που κλείνουν οι τσέπες του; Να σου στύψω μια πορτοκαλάδα;

Τι ώρα θα κοιμηθείς, βρε παιδάκι μου, αύριο έχεις να ξυπνήσεις στις 5.30! Αφού έχεις πονοκέφαλο γιατί ακούς heavy metal; Σε χαλαρώνει αυτό το ντάμπα ντούμπα;

Καλά, παιδί μου, ό,τι πεις! Ο,τι πεις, σου χαλάω εγώ χατίρι; Πετάει ο γάιδαρος; Αν πετάει λέει! Αφού τον βλέπω, φτερουγίζει πάνω από το κεφάλι μου! Μόνο μη μου αγχώνεσαι! Και μη μου αγχώνομαι κι εγώ! Ας κάνουμε κι οι δυο πως όλη αυτή η παράνοια, όλη αυτή η απύθμενη ηλιθιότητα- που και καλά θα καθορίσει το μέλλον σου- δεν είναι θέατρο του παραλόγου! Δεν είναι «Η φαλακρή τραγουδίστρια» του Ιονέσκο. Δεν είναι ο άκρατος σουρεαλισμός, ο ορισμός της βλακείας, η χρεοκοπία της Παιδείας, ο θρίαμβος των φροντιστηρίων και των ιδιαίτερων.

ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ ΝΟΡΜΑΛ, κάτι απαραίτητο! Είναι κάτι θεάρεστο: αυτό αύριο θα σου δώσει τα εφόδια να κάνεις πίτσες ντιλίβερι ή να σερβίρεις εσπρέσο στις καφετέριες. Τι από τα δυο, διαλέγεις και παίρνεις. (Αυτό λέγεται «επιλογή κατεύθυνσης»).

Γιατί κι εμείς περάσαμε τα λούκια και τα παλούκια, αλλά τότε ήταν άλλες οι εποχές. Ξεκάθαρα τα πράγματα: Εδινες Νομική; Γινόσουν δικηγόρος! Εδινες Ιατρική; Γινόσουν γιατρός! Τώρα δίνεις Οικονομικά και γίνεσαι μανικιουρίστα!

Κι έχεις και τους πανύβλακες στην τηλεόραση να λένε «Καλή επιτυχία σε ΟΛΑ τα παιδιά». Τι λέτε, ρε κατακαημένοι; Μπορούν ποτέ να έχουν καλή επιτυχία ΟΛΑ τα παιδιά; Κάποια θα έχουν καλή. Κάποια θα έχουν μέτρια.

Κάποιοι θα έχουν την κακή τους και την ψυχρή τους.

Γι΄ αυτό ο πατέρας μου, ο Λουκής Ακρίτας, οραματίστηκε μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση χωρίς εξετάσεις.

Ακόμα και στο πανεπιστήμιο- έλεγε - ας γίνεται συμψηφισμός της βαθμολογίας των δύο τελευταίων τάξεων.

ΠΑΙΔΕΣ ΕΝ ΚΑΜΙΝΩ... Με ξενύχτια... Με καφέδες που σπάνε τα νεύρα τα σπασμένα... Που τσακίζουν την ψυχολογία την τσακισμένη... Με το μάτι τρελό, ζουν αυτό το σίχαμα. Με το στομάχι κόμπο, βιώνουν το μαρτύριο του Σίσυφου. Που οι κριτές των νεκρών τον έβαλαν να κουβαλάει έναν βράχο στην κορφή του βουνού. Και μόλις έφτανε στην κορφή, η πέτρα έπεφτε. Και φτου πάλι απ΄ την αρχή ο Σίσυφος. Και φτου πάλι απ΄ την αρχή τα παιδιά μας...

Τι να πω; Κουράγιο σε όλους μας και μαγνήσιο για το στρες! Ασχετο: μου περίσσεψε πορτοκαλάδα, θέλει κανείς;