Πέτρου Μάρκαρη, Ψωμί Παιδεία Ελευθερία

Ψωμί  Παιδεία  Ελευθερία: τίτλος του τρίτου μέρους της «Τριλογίας της Κρίσεως» του Πέτρου Μάρκαρη στις εκδόσεις Γαβριηλίδη με προηγούμενα τα «Ληξιπρόθεσμα δάνεια» και την «Περαίωση». Μυθιστόρημα φρέσκο που, όπως τα προηγούμενα, παρακολουθεί την περιρρέουσα  ατμόσφαιρα και την κρίση της εποχής. 

    Αυτή τη φορά η οικογένεια του αστυνόμου Χαρίτου γιορτάζει την Πρωτοχρονιά του 2014, ανταλλάσσει τα τελευταία δώρα που αγόρασαν με ευρώ, ενώ η Ελλάδα ξαναγυρίζει στη δραχμή. Με την κυβέρνηση απούσα οι Έλληνες στο Σύνταγμα γλεντάμε την απελπισία μας, όπου πετάνε δέσμες από χαρτάκια-μαϊμού χαρτονομίσματα- ελληνικές δραχμές, ισπανικές πεσέτες, ιταλικές λιρέτες, συμπάσχοντας με τις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου, που έχουν επιστρέψει στα εθνικά τους νομίσματα, ενώ τους τραβάει η γερμανική τηλεόραση.

Την επόμενη μέρα  παύση πληρωμών, τράπεζες κλειστές, φτώχεια, ανεργία, πεινασμένοι εβδομηντάρηδες με βέργες ψάχνουν τα σκουπίδια και η  οικογένειά του Χαρίτου αναγκάζεται να κάνει αιματηρές οικονομίες, όπως οι περισσότεροι  Έλληνες. Ο ίδιος κάποια στιγμή θα πάψει να χρησιμοποιεί το Σεατάκι του και θα πηγαίνει στη δουλειά με το λεωφορείο, ενώ η γυναίκα του η Αδριανή θα οργανώνει καθημερινά οικογενειακά δείπνα  με σοφές οικονομικές μεθόδους. Η Αθήνα με τους μποτιλιαρισμένους δρόμους και τις συνεχείς διαδηλώσεις, το χάος και οι δυσκολίες προσπέλασης είναι καθημερινές, οι υποδομές ανύπαρκτες. Δυνάμεις της αστυνομίας τίθενται σε επιφυλακή για να προλάβουν κοινωνικές ταραχές, ενώ η  Χρυσή Αυγή δρα περίπου όπως δρούσαν τα τάγματα εφόδου των Ναζί στη διάρκεια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, παραπέμποντας μας στην  Τριλογία του Βερολίνου  του Φίλιπ Κερρ. Η κόρη του Χαρίτου η Κατερίνα στήνει  διαδικτυακό ραδιοφωνικό σταθμό «Ελπίδα» προτρέποντας τους νέους να μείνουν και να αγωνιστούν, οργανώνει μαζί με τους φίλους της γραφεία ευρέσεως εργασίας για νέους, άσυλα για  άστεγους και φροντιστηριακά μαθήματα. Ένας  Γερμανός νέος κερδίζει τις εντυπώσεις της οικογένειας Χαρίτου εκτιμώντας τη μαγειρική τέχνη της οικοδέσποινας, κάνοντας μαθήματα στον υπολογιστή στον αστυνόμο και φροντίζοντας μέσω του διαδικτυακού ραδιοφώνου να εξηγήσει στους συμπατριώτες του την κατάσταση της Ελλάδας.   

Και πού είναι το έγκλημα; Παρακολουθούμε τρεις δολοφονίες πρώην αγωνιστών του Πολυτεχνείου, ενός επιχειρηματία στα ολυμπιακά έργα,  ενός πανεπιστημιακού και ενός συνδικαλιστή με μήνυμα στο κινητό τους το: «Εδώ Πολυτεχνείο. Εδώ Πολυτεχνείο. Σας μιλά ο σταθμός των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων. Ψωμί, παιδεία, ελευθερία.»  Το μήνυμα συμπληρώνεται κατά ένα τρίτο σε κάθε δολοφονία: «Ψωμί δεν έχουμε.- Παιδεία δεν έχουμε.- Ελευθερία είναι για μας η μετανάστευση». Η προσπάθεια να εξιχνιαστούν οι δολοφονίες  αναπτύσσεται μαζί με τον προβληματισμό που εκφράζει και τους περισσότερους Έλληνες  και αναφέρεται στην περίφημη Γενιά του Πολυτεχνείου και τη συμμετοχή της στην άσκηση της εξουσίας: Πώς από τον αντιδικτατορικό αγώνα φτάσαμε στην απογοητευτική σημερινή κατάσταση που η γενιά αυτή είναι στα πράγματα; Πώς όλοι αυτοί από αντιστασιακοί έγιναν επιχειρηματίες αναλαμβάνοντας τα δημόσια έργα, πανεπιστημιακοί διαπλεκόμενοι και συνδικαλιστές που δε δούλεψαν ποτέ τους; Οικονομία, πολιτική και διαπλοκή αλλά και ανθρώπινα πάθη. Η γενιά μεγάλωσε μέσα σε ένα όνειρο που τα έδινε όλα και ξυπνάει τώρα σε έναν εφιάλτη που τα παίρνει όλα.

Ο Χαρίτος μας γοητεύει με το ψάξιμό του στο λεξικό του Δημητράκου, τις ερμηνείες που δίνει σε όρους της αναζήτησής του και την στάση του απέναντι σε κοινωνικά ζητήματα. Τον φαντάζομαι να βλέπει στη σελίδα 206 του βιβλίου τη λέξη συγράματα με ένα μι(!) και να ανατρέχει στο σχετικό λήμμα του λεξικού.

Ο Πέτρος Μάρκαρης κατάφερε πάλι να μας γοητεύσει με τη γραφή του -έχω γράψει για την Περαίωση εδώ- ξεπερνώντας τα στενά πλαίσια της αστυνομικής λογοτεχνίας. Εύχομαι  καλό διάβασμα στους αναγνώστες.