Τίτος Πατρίκιος Συγκατοίκηση με το παρόν

«Μας αρέσει - δεν µας αρέσει, είμαστε αναγκασμένοι να συγκατοικούμε µε το παρόν, γιατί μόνον έτσι μπορούμε να δούμε πού βρισκόμαστε και ενδεχομένως να χαράξουμε, έστω αμυδρά, έναν δρόμο για το πού θα πάμε. Έχω την αίσθηση ότι η ανάκληση του παρελθόντος γίνεται πια όχι για να το επισκοπήσουμε κριτικά αλλά για να το νοσταλγήσουμε και κατά έναν φαντασιακό τρόπο να επιστρέψουμε στο παρελθόν.»
                        

 Ο ποιητής στην τελευταία του ποιητική συλλογή (Συγκατοίκηση με το παρόν, εκδ. Κέδρος) επιστρέφει πράγματι στο παρελθόν και, αν ξεκινήσει κανείς την ανάγνωση από το πρώτο ποίημα της συλλογής με τον τίτλο "Το σπίτι" θα ταξιδέψει μαζί με τον ποιητή στο χώρο και στο χρόνο. Εποπτεύοντας την Αθήνα χτίζει ένα σπίτι πιο μεγάλο, από... λόγια, όσο κι αν τα πολλά λόγια δεν χρειάζονται στην ποίηση. Ξαναζούμε συναγερμούς, καταφύγιο, βομβαρδισμό του Πειραιά από τα στούκας, φάλαγγες Γερμανών να μπαίνουν στην Αθήνα, φαντάρους να γυρίζουν από το μέτωπο, χειμώνα  του 41, λιμός, νεκροί, ξεκλήρισμα Εβραίων...

"Τα σπίτια αν δεν γκρεμιστούν από βομβαρδισμό

 αν δεν καούν, δεν πέσουν από σεισμό

κρατάνε περισσότερο από τους ανθρώπους.

Οι άνθρωποι αν δεν σκοτωθούνε στους πολέμους

αν δεν φύγουν πρόωρα από δυστύχημα ή αρρώστια

ζούνε περισσότερες ζωές από τα σπίτια.

Όμως τα σπίτια όσο κι αν κρατήσουν

μένουν βουβά αν δεν υπάρχουν επιζώντες

για να μαρτυρήσουν".

Το σπίτι που ο ποιητής μεγάλωσε αποκαλύπτει τους πρώτους του έρωτες, την απόλαυση της ανάγνωσης  και την αγωνία  της γραφής, τά συνθήματα στους τοίχους στην Κατοχή, την Απελευθέρωση , τον Εμφύλιο. Ανακαλεί την προσπάθεια να εγκαταλείψει την ποίηση, μιας και τα ποιήματα είναι εξαγγελίες θανάτου· ( ας θυμηθούμε το ποίημα Ελευσίς του Εγγονόπουλου με το οποίο συνομιλεί.)  Κρύβει παράνομο υλικό στο σπίτι, όπλα, ανεβαίνει στο βουνό, το σπίτι αλλάζει, ραγδαίες εξελίξεις αλλάζουν τα πάντα απροειδοποίητα. Το σπίτι λεηλατημένο, κατειλημμένο, βάσανα και καταδίωξη αριστερών, Μακρόνησος, εκλογές,κυνηγητό από συντρόφους και ο ποιητής σχεδιάζει βιβλία, αγωνίζεται για το μέλλον, την Επανάσταση και την Ποίηση, ταλαντεύεται για καιρό ανάμεσα στη λογοκρατούμενη πίστη και στην αδιακήρυχτη αμφιβολία, αντιμετωπίζει την αχαλίνωτη λογοκρατούμενη πολιτικά ελεγχόμενη τρέλα:

"Είναι δυνατόν να πίστευα

ή και τώρα ακόμα να πιστεύω

πως είχα πάντα δίκιο;" 

Αδειάζουν το σπίτι, καταφεύγει στο Παρίσι για να λευτερωθεί μονάχος, να αυτοελευθερωθεί, να πλησιάζει τους άλλους, να τους ακούει, να τους αγγίζει δίχως να θέτει εκ των προτέρων όρους. Και γράφει σαν να μην είχε ξαναγράψει για αυτά ποτέ.

"ΣΤΑ ΔΑΣΗ " αφουγκράζεται το βηματισμό της Ιστορίας, σχεδιάζει μαζί με συναγωνιστές και φίλους  πράγματα ουτοπικά για την ευτυχία, που κι αν ακόμη έλθει είναι διαφορετική από αυτήν που ονειρευόμαστε. Τα δάση καίγονται, χάνονται οι σύντροφοι κι οι φίλοι με τις απρόβλεπτες παγωνιές αλλάζουν δρόμους και προορισμούς.

"μένουμε ελπίζοντας στη φυσική αναδάσωση

δίχως παρεμβάσεις ειδικευμένων σωματείων

ελπίζοντας στην αναβλάστηση αυθόρμητης φιλίας

δίχως σωτήριες πεποιθήσεις, σκοπούς που εξαγιάζουν"

 Ο νοών νοείτω και προσοχή γιατί

συχνά παίζει παιχνίδια ο θάνατος

κυκλοφορεί ανάμεσά μας μεταμφιεσμένος  ( Η άγνοια και οι αγνοούμενοι).

Τα παιδικά μας χρόνια απομακρύνονται, γίνονται ανάμνηση θαμπή κι ο ποιητής ψάχνει αυτό που τον είχε ορίσει στα περασμένα χρόνια. Όνειρα πολιτικά νικήθηκαν κι ο ποιητής φυτεύει μιαν ελιά (Ελλάδα;), περιμένει καρπούς, παρακολουθεί τις εξελίξεις, νοιάζεται για την τύχη της, αγωνιά, αν θα προφτάσει να καρποφορήσει. 

Ο ποιητής ταξιδεύει μαζί με τους στίχους του και "στο λεωφορείο" της Μπολόνια συνομιλεί με εισπράχτορα για τις προοπτικές του κόσμου. Αυτό ακριβώς το ποίημα επέλεξαν να αναρτήσουν οι Ιταλοί στις στάσεις  των λεωφορείων της παραπάνω πόλης.

Περιμένει την άλλη μέρα, αισιόδοξος, δείχνει το τέλος πιο κοντά απ' ό, τι λέγουν οι προβλέψεις. Μισεί το τίποτα, και τον θάνατο που δεν ξορκίζεται με τίποτα. Κατεβαίνει τη σκάλα του καιρού και παίρνει κουράγιο βλέποντας πως η σκάλα είναι διπλή και άλλοι ανεβαίνουν. Τρομάζει στον καθρέφτη που τον δείχνει άλλοτε με ένα πρόσωπο διαρκώς το ίδιο χωρίς να το θέλει κι άλλοτε με ένα πρόσωπο διαφορετικό βαθιά κι ανεπιθύμητα αλλαγμένο. Στις παλιές φωτογραφίες ανακαλύπτει πως το μέλλον δεσμεύει περισσότερο κι από το παρελθόν. Με καθυστέρηση εξάλλου μαθαίνουμε τα όσα συμβαίνουν μέσα του παρά τις εξελίξεις της τεχνολογίας. Ο φόβος για τους ανθρώπους της εξουσίας είναι υπαρκτός, μιας και μόλις αυτοί ευπρεπιστούν και  καλυφθούν, γίνονται επικίνδυνοι. Υπάρχει, διαπιστώνει, ο κίνδυνος να κατρακυλήσει στο γελοίο, αν κινείται με υπερβάλλουσα ζωηράδα παριστάνοντας το νεανία  αλλά και, αν παραμείνει ακίνητος, τότε κινδυνεύει να τον καταπιεί η απελπισία. Κουβεντιάζει με τον Αρχίλοχο για τηλεόραση, κυβερνητική και τεχνολογία και δέχεται συμβουλές από τον Πίνδαρο να μην επιδιώξει να γίνει ο καλύτερος στην ποίηση αλλά να φωτίσει με το δικό του τρόπο κάτι από όσα μας περιβάλλουν. Τα έργα εξάλλου χάνονται, αν ένας στίχος, μια φράση έστω, δεν μένει στη μνήμη ενός άγνωστου αναγνώστη. Προγεύσεις ευτυχίας είναι για μας οι στίχοι του. 

Όλα:  πόλεις, γλώσσα, μουσική, χρόνος έγιναν ένα χάρη σε μια γυναίκα κι αυτός ένας άνθρωπος μέσα στους ανθρώπους. Κι όταν ο Τίτος αποχαιρετά τη Ρένα αναρωτιέται πως γίνεται να μείνει ως την αιωνιότητα ο τελευταίος μας αποχαιρετισμός, όπως στα ανάγλυφα του Κεραμεικού.

Μια πρώτη ανάγνωση της ποιητικής συλλογής με οδήγησαν να κρατήσω αυτές τις σημειώσεις τις οποίες εύκολα ένας πιο μελετηρός αναγνώστης θα απέρριπτε ως ανεπαρκείς και αποσπασματικές. Ας θεωρηθούν απλώς ως μια πρόταση για μελέτη ενός έξοχου ανθρώπου  κι αγαπημένου μας ποιητή. Παραθέτω ως πρόγευση ένα ποίημα από τη συλλογή. Σπεύσατε!

 Η ΤΥΧΗ ΜΙΑΣ ΕΛΙΑΣ

Ἀφοῦ τόσοι πολλοί τό κάνουν

εἶπα κι ἐγώ νά φυτέψω μιάν ἐλιά

σέ γλάστρα μεγάλη στό μπαλκόνι

ψήλωσε τώρα κι ἀνυπομονῶ

δέν ξέρω ἄν θά προλάβω νά τή δῶ

κάποιον καρπό νά δίνει.

Ὁ κόσμος βέβαια θά συνεχίσει νά ὑπάρχει

κι ὅταν θά πάψω νά τόν βλέπω

νά παρακολουθῶ τίς ἐξελίξεις του

νά νοιάζομαι γιά τήν τύχη

ἀκόμα καί μιᾶς μικρῆς ἐλιᾶς.