Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου 2012

Βιβλιογραφικά Α΄για τη Λογοτεχνία της Β΄Λυκείου


Διαβάζοντας για τη Λογοτεχνία της Β΄Λυκείου μετά το σεμινάριο της κ. Αγάθης Γεωργιάδου κατέληξα πως αναγκαία εργαλεία για τη διδασκαλία είναι τα παρακάτω εγχειρίδια και λέω να τα παρουσιάσω μαζεμένα εδώ αντιγράφοντας τα σχόλια του ΕΚΕΒΙ, αφού δεν έχω προκάμει ακόμα να τα μελετήσω.
1.  Παπαντωνάκης Γ. και Κωτόπουλος Τρ. , Σκηνικό, χαρακτήρες, πλοκή.  Διαβάζοντας ένα λογοτεχνικό κείμενο: Για παιδιά και νέους εκδ. Ίων,  2011, 232 σελ.


Το βιβλίο αυτό έρχεται να συμπληρώσει από τη δική του οπτική τα ήδη υπάρχοντα σχετικά με τη θεωρία της λογοτεχνίας και τις εφαρμογές της σε κείμενα για παιδιά και έφηβους. Απευθύνεται σε ακαδημαϊκούς δασκάλους, σε μελετητές της παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας, σε εκπαιδευτικούς της Α'θμιας και Β'θμιας Εκπαίδευσης, καθώς και σε φοιτητές των Παιδαγωγικών Τμημάτων Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και των Φιλοσοφικών σχολών. Προσεγγίζει θεωρητικά το σκηνικό, τους χαρακτήρες και την πλοκή, όπως αποκαλύπτει και ο τίτλος του. Η μεγάλη συμβολή του, και από την άποψη αυτή παρά το μη διδακτικό χαρακτήρα του αποκτά μια υποδόρια διδακτική διάσταση, έγκειται στο γεγονός ότι το θεωρητικό πλαίσιο υποδεικνύεται σε κείμενα στα οποία μπορεί να εφαρμοστεί, χωρίς να αφαιρεί την πρωτοβουλία από τον αναγνώστη-χρήστη του.
 Τίθενται προβληματισμοί για την κειμενική οριοθέτηση του χώρου, τη λειτουργία και τη μεταβλητότητα του σκηνικού και πληροφορίες για τον ανδρικό και γυναικείο χρονότοπος. Στους μυθοπλαστικούς χαρακτήρες, εκτός από το θεωρητικό πλαίσιο που μπορεί κανείς να συναντήσει και σε δυο-τρεις άλλες εργασίες στα ελληνικά, οι μελετητές και οι διδάσκοντες σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης ανευρίσκουν πολύτιμες πληροφορίες για την οντολογία, τη φύση και τη λειτουργία των μυθοπλαστικών χαρακτήρων αλλά και των ηρώων στη φορμουλαϊκή μυθοπλασία. Έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για τους τύπους και τα σχήματα της πλοκής, για τα συνθετικά στοιχεία της, τα συστατικά της δράσης και τους τύπους του σασπένς, ενώ θα βρουν πληροφορίες για την πλοκή και την μυθοπλασία.

 2.   Χρύσα Κουράκη  Αφήγηση και λογοτεχνικοί χαρακτήρες  Τα μυθοπλαστικά πρόσωπα στο πεζογραφικό έργο της Ζωρζ Σαρή (1969-1995) εκδ. Πατάκη, 2008,  368 σελ.

 Στη συγκεκριμένη μελέτη επιχειρείται η σφαιρική ανάλυση των λογοτεχνικών χαρακτήρων στο πλαίσιο της αφήγησης, χωρίς εξωκειμενικές παρεμβάσεις και αναφορές. Αφού διερευνηθεί η σχέση τους με τους άξονες που δομούν ένα λογοτέχνημα και γίνει η θεωρητική αναδρομή στην υπόσταση και παρουσία τους τόσο στην παιδική όσο και στη γενικότερη λογοτεχνία, τα λογοτεχνικά πρόσωπα αναλύονται σε δύο επίπεδα. Στο ένα εξετάζεται η παρουσία τους την ιστορία, με την αναζήτηση των στοιχείων εκείνων που τα δομούν και τα καθιστούν αληθοφανείς "οντότητες" του εκάστοτε μυθοπλαστικού κόσμου. Στο άλλο επίπεδο αναζητώνται οι αφηγηματικές τεχνικές πραγμάτωσής τους, οι οποίες προσδίδουν λογοτεχνική αξία τόσο στους χαρακτήρες μεμονωμένα όσο και στο σύνολο της αφήγησης.
Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται και οι χαρακτήρες στα μυθιστορήματα της Ζωρζ Σαρή. Τα μυθοπλαστικά πρόσωπα της συγγραφέα, πέρα από τις εξωκειμενικές αναφορές και προεκτάσεις τους, καθίστανται αληθοφανείς προσωπικότητες, οι οποίες δομούνται μέσα από ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές. Με το συγκεκριμένο τρόπο η Ζωρζ Σαρή, απομακρυνόμενη από τα απλά αφηγηματικά μοτίβα, διαμορφώνει το προσωπικό συγγραφικό της πλαίσιο, επιφέροντας καινοτομίες στην προσέγγιση των χαρακτήρων και των τρόπων παρουσίασής τους στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας.

  3. Βαγγέλης Αθανασόπουλος  Οι ιστορίες του κόσμου Τρόποι της γραφής και της ανάγνωσης του οράματος  εκδ. Πατάκη,  2005, 223 σελ.


Το λογοτεχνικό φαινόμενο έχει την ίδια ηλικία με την ιστορία του ανθρώπου, καθώς συνεχώς περιγράφει (και έτσι αναλογικά εξηγεί) την ανθρώπινη κατάσταση ή πραγματικότητα. Η πραγματικότητα γίνεται προσιτή και λειτουργική μέσω της λογοτεχνικής της προσομοίωσης, με τρόπους όπως εκείνοι της αφήγησης και της έκφρασης. Η αφήγηση είναι αναπαράσταση δράσης και αντιστοιχεί στη μυθοπλαστική πεζογραφία, ενώ η έκφραση είναι απόδοση ψυχικής κατάστασης και αντιστοιχεί στη λυρική ποίηση. Με την εξέταση της πεζογραφίας, στο πρώτο μέρος του βιβλίου, δίνονται απαντήσεις στα ερωτήματα: "Πώς μια αφήγηση γίνεται μυθιστόρημα;" "Πώς φτιάχνονται οι μυθιστορηματικοί χαρακτήρες;" "Πώς γίνεται η σύνθεση του μυθιστορηματικού χωροχρόνου;" "Πώς η περιγραφή γίνεται εξηγητική και αξιολογική;" "Ποιες είναι οι σχέσεις της αφηγηματικής αναλυτικότητας με την αφηγηματική συντομία;". Στο δεύτερο μέρος, στο πλαίσιο της εξέτασης της ποίησης δίνονται απαντήσεις στα ερωτήματα: "Πώς στοιχειοθετείται η συναίρεση συγκίνησης και γλώσσας;" "Ποια είναι τα στοιχεία της ποιητικής σύνθεσης και ποιοι οι αντίστοιχοι τρόποι ανάλυσης;" "Πώς η ποιητική εικόνα λειτουργεί ως "έννοια" του ποιητικού λόγου;" "Πώς η μεταφορά παράγει ενεργά νοήματα;".

4. Μάριο Βίττι, Ιδεολογική λειτουργία της ελληνικής ηθογραφίας, Κέδρος, 1991 ε΄έκδ.

Γνωστό βιβλίο που οι περισσότεροι το έχουμε μελετήσει και στο οποίο αναπτύσσεται ο προβληματισμός για την εφαρμογή του ρεαλισμού στην ελληνική αφηγηματογραφία, ιδίως της ηθογραφίας.

Αυτά για ξεκίνημα κοντά στις γνωστές μας "Αφηγηματικές τεχνικές στον Παπαδιαμάντη" της Μαλαματάρη και το βιβλίο του Μουλλά "Παπαδιαμάντης αυτοβιογραφούμενος". 

Καλή δύναμη σε όλους.


9 σχόλια:

  1. Πολύ χρήσιμες οι πληροφορίες σου Γιάννη. Αναρωτιέμαι όμως γιατί δεν υπάρχει μια ενιαία γραμμή απ' όλους τους σχολικούς συμβούλους, αφού η δικιά μας στη Δυτ. Θεσσαλονίκη μας είπε να συνεχίσουμε με τον παλιό τρόπο διδασκαλίας...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Διδάσκοντας ηθογραφία, χαρακτήρες (σε κείμενα των Θεοτόκη, Βιζυηνού,Καζαντζάκη κλπ) που περιλαμβάνονται στο σχολικό βιβλίο της Β΄Λυκείου, βρίσκω πως τα παραπάνω βιβλία είναι πολύ χρήσιμα ανεξάρτητα από ποια γραμμή προτάσσει ο σύμβουλος κάθε περιοχής.Το καλοκαίρι είχα διαβάσει τα δύο από αυτά ( Βίττι και Παπαντωνάκη) θεωρώντας πως σίγουρα η ηθογραφία θα ήταν μια ενότητα, μιας και το οικείο βιβλίο είναι γεμάτο με σχετικά κείμενα. Νιώθω πιο ευέλικτος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Είναι προς τιμή σας ότι δημοσιεύετε βιβλιογραφία, καθώς κούρασαν πια οι δάσκαλοι του γένους που αλληλοαντιγράφονται, αλληλοσυγχαίρονται και ακκίζονται ασύστολα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Γιάννη, πολύ χρήσιμο που δίνεις τη βιβλιογραφία στους συναδέλφους! ας εγκαταλείψουμε επιτέλους τα βοηθήματα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Χρήσιμο βρίσκω για κάποια στοιχεία του και του Π. Βουτουρή, Ως εις καθρέπτην... καθώς και- πιο προχωρημένο- της Π. Χατζηγεωργίου, Μορφές του αντιηρωισμού στο νεοελληνικό μυθιστόρημα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ευχαριστώ πάρα πολύ για τις επισημάνσεις. Το βιβλίο του Π. Βουτουρή "Ως εις Καθρέπτην", εκδ. Νεφέλη το διαβάσαμε τον...Ιούνιο και....ξεχάσαμε να το προσθέσουμε. Σοβαρή παράλειψη. Είναι εξαιρετικό, απλό, κατατοπιστικότατο. Να προσθέσουμε και το λήμμα "Ηθογραφία" από την Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 26ος τόμος. Χατζηγεωργίου δεν έχω, θα φροντίσω να το προμηθευτώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Υπάρχει και κάποιο κείμενο του Ζήρα για τα προβλήματα του όρου "ηθογραφία" δεν θυμάμαι τίτλο, κάπου το έχω και ελπίζω να το ξεθάψω. Της Χατζηγεωργίου είναι πιο ειδικό...Και βέβαι το λήμμα της Πολίτου-Μαρμαρινού και γενικά τα στοιχεία από το greek-language...(η προηγούμενη ανώνυμη brouss).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ευχαριστούμε. Αυτό του Ζήρα θα το ψάξουμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή