Μεγάλη Παρασκευή στο Μοναστήρι της Καισαριανής

"Τετέλεσται ο μέγας παρακείμενος του κόσμου" αναφωνεί ο δράστης της ωραιότητας ποιητής Νίκος Καρούζος και εμείς  προσδοκώντας σε έναν πιο αγαπητικό μέλλοντα διαρκείας σήμερα Μεγάλη Παρασκευή συνεχίζουμε την αναγνωστική μας βδομάδα με το βιβλίο του Σταύρου Ζουμπουλάκη Ο στεναγμός των πενήτων, δοκίμια για τον Παπαδιαμάντη, από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Ο τίτλος βγαλμένος από το Ψαλτήρι, όπου αναφέρεται πως, επειδή ταλαιπωρούνται οι φτωχοί και στενάζουν οι κατατρεγμένοι, ο Χριστός θα αναστηθεί. Και αυτό συγκινεί τον Παπαδιαμάντη και μας που με οδηγό ανάγνωσης τα δοκίμια του Ζουμπουλάκη ξαναδιαβάζουμε επιλεγμένα πασχαλινά διηγήματα του Σκιαθίτη, περπατώντας στο αισθητικό δάσος της Καισαριανής.

Θυμάμαι τη φράση του Παπαδιαμάντη από το Λαμπριάτικο Ψάλτη: «Τὸ ἐπ’ ἐμοί, ἐνόσω ζῶ καὶ ἀναπνέω καὶ σωφρονῶ, δεν θὰ παύσω πάντοτε, ἰδίως δὲ κατὰ τάς πανεκλάμπρους ταύτας ἡμέρας, νὰ ὑμνῷ μετὰ λατρείας τὸν Χριστόν μου, να περιγράφω μετ' ἔρωτος τὴν φύσιν καὶ να ζωγραφῶ μετὰ στοργῆς τὰ γνήσια ἑλληνικὰ ἤθη» και αυτό εν μέρει θα προσπαθήσω να βιώσω σήμερα. Τα πάθια, εξάλλου, κι οι καημοί του κόσμου δεν έχουν ποτέ τελειωμό, καταλήγει το μυρολόγι της φώκιας, ένα από τα αγαπημένα διηγήματά του. 

Την έσχατη ώρα του θανάτου ή τη στιγμή του μεγάλου πόνου, υποστηρίζει ο Ζουμπουλάκης, θέλεις η φύση και η ζωή να σταματήσουν για λίγο την κανονική τους πορεία, να συμπονέσουν και να συμμεριστούν, ο κόσμος όμως και η ζωή είναι τροχός που γυρίζει ασταμάτητα και ασυμμέριστα. Η αθώα Ακριβούλα πεθαίνει και όλα συνεχίζονται σαν να μην έχει συμβεί τίποτε. Ο μικρός βοσκός εξακολουθεί να φυσά τον αυλό του, η γριά Λούκαινα εξακολουθεί να θρηνεί περασμένους θανάτους και στο δικό μας κόσμο, στο μοναστήρι της Καισαριανής κορασίδες μέλπουν: Πού έδυ σου το κάλλος;

Αδυσώπητος ο χαρακτήρας της ζωής που εξακολουθεί παρά τον πόνο του άλλου να συνεχίζει ωραία, αβάσταχτα ωραία.

Ο στεναγμός για τον Παπαδιαμάντη συνδέεται με τη θνητή φύση του ανθρώπου και θα είναι πάντα εδώ, ασώπαστος αναφέρει ο δοκιμιογράφος. Αποφεύγει τους αφελείς εξωραϊσμούς, μιλώντας για μια ζωή δύσκολη.

 "Τι χαρές, τι συγκινήσεις ήσαν εκείναι! ...Και τι θαύμα χάριτος, κομψότητος, καλλονής ήτον ο στολισμός εκείνος του ιερού Κουβουκλίου! Αυτοφυές , όπως τα άνθη του αγρού και το καλλιτεχνικόν αίσθημα των  γυναικών και κορασίδων, αμιλλωμένων ποία να υπερβεί εις την φιλοκαλίαν την άλλην... 

 Το ιερόν Επιτάφιον υφίστατο ενίοτε κυματοειδείς λικνισμούς, ως μυστηριώδες πλοίον, το οποίον σκαμπανεβάζει εις τας ανωφερείας και τας κατωφερείας του δρόμου, και ήτο μακρόθεν έκλαμπρον θέαμα.

 Το απομεσήμερον, αφού εψάλλησαν οι Ώραι και ο Εσπερινός, και αφού ησπάσθησαν τον Επιτάφιον, έπρεπεν όλα τα παιδία,μεγάλα και μικρά,να περάσουν τρεις φορές αποκάτω από το ιερόν Κουβούκλιον. Και όταν είχε νυκτώσει, αν και η ακολουθία του Επιταφίου ώφειλε να ψαλή, κατά το τοπικόν έθιμον, προς το πρωί, μετά τα μεσάνυκτα, ο ναός έμενεν άνοικτός, και κορίτσια ανέβγαλτα, κοπάδια-κοπάδια, ήρχοντο, μετά την αμφιλύκην, να προσκυνήσουν τον Επιτάφιον". 

 "Ο λιχανός της δεξιάς μου έχει δαρμούς και πόνους", παραπονιέται ο μεροκαματιάρης μεταφραστής Παπαδιαμάντης, εμείς όμως καθόλου δεν δυσανασχετήσαμε από την πολυκοσμία στο μοναστήρι. Οι ουρές των αυτοκινήτων φτάνανε μέχρι κάτω στη διασταύρωση από τους Αθηναίους που ανέβηκαν μέχρις εδώ, τηρώντας τα ελληνικά έθιμα, να ζήσουν όλο αυτό το σκηνικό, τη μυσταγωγία. 

 Στολισμός Επιταφίου, εγκώμια, περιφορά , γύρω από το μοναστήρι, κατάνυξη, 

αρώματα και μύρα, μαθήτριαι γυναίκες προσφέρουσι τω τάφω...

 Με τα κείμενά του ο Ζουμπουλάκης καλλιεργεί την επιθυμία στον αναγνώστη να προσφύγει στα κείμενα του Παπαδιαμάντη και να τα μελετήσει με όποιον τρόπο αυτό είναι δυνατόν, γιατί όπως υποστηρίζει ο Τέλλος Άγρας, υπάρχει ο φόβος οι μελλούμενες γενιές να δυσκολευτούν με τη γλώσσα του.

Ο διηγηματογράφος Παπαδιαμάντης είναι ισάξιος με τον Τσέχωφ και το Μωπασσάν. Αυτή είναι η κορυφαία τριάδα της ευρωπαϊκής διηγηματογραφίας, υποστηρίζει ο Σταύρος Ζουμπουλάκης και εγώ δεν διαφωνώ καθόλου. 

Με το καλό και η Ανάσταση.